2.1. Typowe dla Pisma Świętego jest to, że Bóg pozwala się w nim rozpoznawać poprzez rozmowę, dialog, który uporczywie prowadzi z ludźmi wszystkich czasów[1].

Dieric Bouts Starszy, „Mojżesz i krzew gorejący”

„Przemówił Pan, Bóg nad bogami,

i zawezwał ziemię

od wschodu do zachodu słońca.

Bóg zajaśniał z Syjonu, korony piękności.

Bóg nasz przybył i nie milczy” (Ps 50,1-3).

Człowiek jest capax Dei, a więc może usłyszeć i przyjąć wypowiedziane do niego Boże słowo. Zaś kategoria słowa Bożego jest kategorią fundamentalną w teologii. Teolog, chcąc poznać Boga, liczy bowiem nie tyle – jak w teologii naturalnej – na swoje naturalne zdolności poznawcze, co raczej wierzy, że Bóg rzeczywiście powiedział coś do niego i w ten sposób dał się poznać. Teolog próbuje treść tej mowy Boga (słowa Boga) zrozumieć, zgłębić ją i wyjaśnić.

Jak to w ogóle możliwe, że Bóg mówi do człowieka? O jakiego rodzaju mowę Boga tu chodzi?

2.2. Zanim spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie, ważny cytat z Konstytucji o Objawieniu Bożym „Dei Verbum” Soboru Watykańskiego II:

„Spodobało się Bogu w swej dobroci i mądrości objawić siebie samego i ujawnić nam tajemnicę woli swojej (por. Ef 1, 9), dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu Świętym i stają się uczestnikami boskiej natury (por. Ef 2,18; 2 P 1,4). Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny (por. Kol 1,15; 1 Tm 1,17) w nadmiarze swej miłości zwraca się do ludzi jak do przyjaciół (por. Wj 33,11; J 15,14-15) i obcuje z nimi (por. Ba 3,38), aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej. Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie z sobą powiązane (Haec revelationis oeconomia fit gestis verbisque intrinsece inter se connexis), tak że czyny dokonane przez Boga w historii zbawienia ilustrują i umacniają naukę oraz sprawy słowami wyrażone; słowa zaś obwieszczają czyny i odsłaniają tajemnicę w nich zawartą. Najgłębsza zaś prawda o Bogu i zbawieniu człowieka jaśnieje nam przez to objawienie w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia”[2].

Mowę Boga interpretuje zatem Jego działanie i odwrotnie: działanie interpretuje mowę. Dobrą analogią współwystępowania mowy i czynu Boga są w Piśmie Świętym „czynności symboliczne” proroków i Chrystusa. Prorocy często wykonywali jakąś zwracającą uwagę tłumu czynność, którą na początku pozostawiali bez komentarza, próbując sprowokować zdziwienie i pytania ze strony ludu. Podobnie czynił Pan Jezus, jak w przypadku rzucenia klątwy na drzewo figowe, czy wypędzenia przekupniów ze świątyni – dopiero po działaniu pojawiło się słowo komentujące dane zdarzenie. Na początku Bóg milczy, nie przestaje jednak działać. Ale jest też wiele przypadków, gdy słowo i czyn są w odwrotnej kolejności, i to słowo poprzedza dzieło. Szczególnie widocznym przykładem jest tu skierowane do proroków słowo Boga, dotyczące nadejścia i cierpienia Mesjasza. Bóg objawia się zatem przez słowa i czyny ściśle ze sobą powiązane.

Ilyas Basim Khuri Bazzi Rahib, „Jezus przeklina drzewo figowe”

2.3. Zapytaliśmy: w jaki sposób Bóg mówi do człowieka? Dajmy więc wstępną i jeszcze niepełną odpowiedź na to pytanie. Czytając Pismo Święte możemy zauważyć, że Bóg mówi:

2.3.1. Przez cuda i wielkie dzieła, które sprawia w historii swojego Ludu.

2.3.2. Przez słowa, które przychodzą z zewnątrz i które są słyszalne przez wielu ludzi równocześnie.

2.3.3. Przez słowa, które przychodzą od wewnątrz do świętych ludzi i które są później przez nich przekazywane innym w formie spisanej lub niespisanej (dar proroctwa).

2.4. Jaki jest Bóg, który mówi do człowieka? Już samo to, że Bóg do nas mówi, uczy nas czegoś o Nim samym.

2.4.1. Bóg jest kimś, kto chce przez swoje słowo rozjaśnić nam same fundamenty rzeczywistości; kimś, kto chce nauczyć nas Prawdy i ukazać to, co jest zakryte przed naszym naturalnym wzrokiem.

2.4.2. Bóg jest osobowy. Tylko osoby zdolne są do mówienia.

2.4.3. Mowa Boga świadczy o jakimś związku, analogii między Bogiem a światem. Gdyby między Bogiem a światem byłaby przepaść nie do przebycia, żadna informacja nie mogłaby jej pokonać.

2.4.4. Bóg jest miłością. Chce przez swoją mowę zbliżyć nas do siebie.

Mateusz Przanowski OP

• Dieric Bouts Starszy, Mojżesz i krzew gorejący oraz Mojżesz zdejmujący sandały (fragment), XV w., obecnie w Philadelphia Museum of Art.
• Ilyas Basim Khuri Bazzi Rahib, Jezus przeklina drzewo figowe, ilustracja z manuskryptu W.592, XVII w., obecnie w Walters Art Museum.