„Św. Symeon Słupnik”

Kolejnymi warunkami zjednoczenia z Bogiem, jakie wymienia Mistrz Eckhart, są: jedność, harmonia, wewnętrzne zintegrowanie, wewnętrzny ład człowieka. Konieczne jest również dokładne określenie celu poszukiwań – a celem tym powinien być tylko sam Bóg. Jeżeli człowiek będzie poszukiwał jakichkolwiek dóbr pochodzących od Boga zamiast Niego samego, pobłądzi i niczego nie uzyska.

„Kto szuka Boga, a równocześnie czegoś innego, ten Go nie znajduje. Kto natomiast prawdziwie szuka Boga, znajduje Go i nigdy Jego samego tylko, ale wraz z Nim wszystko inne, co On może ofiarować. Jeśli szukasz Boga, ale czynisz to ze względu na własną korzyść lub szczęśliwość, zaprawdę, nie Jego szukasz”.

„Zwróćcie najpierw uwagę na to, co człowiek ma czynić, by mieszkać w Nim, to jest w Bogu. Otóż powinien spełniać trzy warunki. Po pierwsze, wyrzec się siebie samego i wszystkich rzeczy, wyzbyć się przywiązania do tego, co wewnątrz porusza zmysły, oraz nie zatrzymywać się przy żadnym stworzeniu należącym do tego świata lub do wieczności. Po drugie, nie powinien kochać dobra tego lub tamtego, lecz jedynie to, od którego pochodzą wszystkie inne, jako że wszelka rzecz jest miła i godna pożądania tylko w tej mierze, w jakiej jest w niej Bóg. Dlatego też każde dobro mamy miłować tylko w tym stopniu, w jakim miłujemy Boga. Nie należy zatem kochać Go ani dla Królestwa niebieskiego, ani dla żadnej innej rzeczy, lecz tylko dla tego Dobra, którym jest On sam w sobie. Bo kto Go kocha ze względu na coś innego, nie mieszka w Nim, lecz w tym, ze względu na co Go kocha. Zatem, jeśli chcecie w Nim trwać, miłujcie Go tylko dla Niego samego. Po trzecie, człowiek nie powinien ujmować Boga jako dobrego lub sprawiedliwego, lecz w samej Jego substancji, w której widzi On siebie samego w swym ogołoceniu. Dobroć i sprawiedliwość są odzieniem Boga, ponieważ Go okrywają. Dlatego zdejmijcie z Niego wszystko, co Go okrywa, i ujmijcie Go w Jego nagości, w Jego ubieralni, tam, gdzie On jest odsłonięty, nagi sam w sobie. Wtedy będziecie trwać w Nim”.

Jacob Cornelisz van Oostsanen, „Noli me tangere”

„Maria stała u grobu i płakała. […] Szukała tylko Boga, dlatego znalazła Go; poza Nim niczego nie pragnęła. Dla duszy szukającej Boga wszystkie stworzenia muszą stanowić udrękę. Dla Marii był nią widok aniołów. Duszy szukającej Boga wszystkie rzeczy muszą się wydawać nicością. By Go znaleźć, musi spełnić sześć warunków: 1. Doznawać goryczy w tym, co się dawniej zdawało słodkie; 2. stać się zbyt ciasną dla samej siebie; 3. nie pragnąć niczego poza Bogiem; 4. w Nim wyłącznie znajdywać pocieszenie; 5. nigdy nie wracać do rzeczy przemijających; 6. nie mieć wewnętrznego spoczynku, dopóki On nie stanie się jej cząstką”.

„Kto jednak nie szuka niczego i o nic nie zabiega poza samym Bogiem, temu On objawia i daje wszystko, co ukrył w swoim Boskim sercu, aby posiadł to na własność, tak samo, jak posiada to Bóg, ani mniej ani więcej ? jeśli tylko dąży bezpośrednio do Niego samego”.

„Zatem jeśli chcesz, żeby Bóg był twoim własnym dobrem, stań się Jego własnością i myśl tylko o Nim. […] Człowiekowi, który we wszystkich swych uczynkach myśli wyłącznie o Bogu i Jego tylko kocha, On daje swoje Bóstwo”.

„Wszyscy ci, którzy kochają Boga ze względu na zewnętrzne bogactwa lub wewnętrzne pociechy nie kochają Go tak, jak powinni, kochają swoją własną korzyść. Tak, mówię wam prawdę: wszystko, czego pragniesz, a co nie jest samym Bogiem, nigdy nie może być na tyle dobre, żeby ci nie przeszkadzało w drodze do najwyższej prawdy”.

Mistrz Eckhart daleki jest od podawania jakichś konkretnych przepisów, sposobów czy dróg rozwoju duchowego. Ostrzega nawet, że ścisłe przestrzeganie jakiejś jednej metody czy sposobu może doprowadzić do pomylenia środka z celem.

„Drabina do nieba”

„Można spotkać ludzi, którym Bóg smakuje w jednym tylko sposobie, ale nie w innym; chcą Go posiąść przez jeden tylko rodzaj pobożności, a wykluczają wszelkie inne. Można  i tak, ale takie postępowanie jest zgoła niewłaściwe. Kto chce przyjąć Boga tak, jak powinien, musi Go przyjmować we wszystkich rzeczach jednakowo, zarówno w ucisku, jak i w pomyślności, we łzach tak samo, jak w radości; we wszystkim powinien On być dla ciebie taki sam”.

„Zatem nie przywiązujcie zbyt wiele wagi do tego czy innego sposobu. Bóg nie jest w żadnym sposobie, ani w tym, ani w innym, dlatego ci, którzy tak przyjmują Boga, postępują wobec Niego niewłaściwie. Przyjmują nie Jego, lecz sposób. Dlatego zapamiętajcie te słowa: miejcie na względzie tylko Boga, Jego samego szukajcie!”

Człowiekowi, który prawdziwie odnalazł Boga, Bóg udziela największych darów: to wszystko, co należy do Boskiej natury może być udzielone człowiekowi przez łaskę („…bo sługa jest w oczach Bożych dobry nie żadną inną dobrocią, lecz tylko tą, która dobry jest Bóg”). Wszelkie dobre uczynki, szlachetne i sprawiedliwe postępowanie są wynikiem zjednoczenia człowieka z Bogiem. Ale dopiero ten, kto doznał prawdziwej przemiany w głębi swojej duszy, może iść do świata i przy pomocy dobrych uczynków dzielić się owocami narodzenia Boga w sobie. Wszelkie dobre uczynki są zatem skutkiem, ale też zobowiązaniem: dusza ludzka, która powinna być czysta jak dziewica, równocześnie musi stać się płodna jak niewiasta.

„Gdyby człowiek pozostał dziewicą, nie zrodziłby owocu. Jeśli ma być płodny, musi stać się niewiastą. […] W stanie dziewiczym człowiek otrzymuje wiele dobrych darów, nie rodzi ich jednak z kolei Bogu, tak  jak to czyni w pełnym wdzięczności uwielbieniu płodna niewiasta. Wszystkie one ulegają zepsuciu i marnują się, nie czyniąc człowieka ani szczęśliwszym, ani lepszym. Dziewiczość nie przynosi mu żadnego pożytku, ponieważ pozostaje on dziewicą i nie staje się w pełni płodną niewiastą. Na tym polega strata”.

„Niech ludzie zbyt wiele się nie zastanawiają, co mają robić, więcej natomiast myślą o tym, jacy mają być. Gdyby oni sami, ich postawa, były dobre, wtedy również ich uczynki mogłyby jaśnieć pełnym blaskiem. Jeśli ty jesteś sprawiedliwy, takie będą również twoje uczynki. Nie próbujmy opierać świętości na działaniu, budujmy ją raczej na bytowaniu, bo nie uczynki nas uświęcają, lecz my mamy je uświęcać. […] Kto nie jest wielki w swym bytowaniu, temu nie pomogą największe nawet uczynki”.

Georges de La Tour, „Św. Hieronim”

„Tam, gdzie są łaska i miłość, człowiekowi łatwo przychodzą wszystkie działania Boskie, kiedy natomiast ich wykonywanie staję się dlań trudne, znak to pewny nieobecności łaski”.

„Wielkie to szaleństwo, gdy ktoś wiele pości i modli się, dokonuje wielkich dzieł i prowadzi życie pustelnicze, jeśli zarazem nie poprawia swego życia, jest niecierpliwy i porywczy. Niech taki człowiek zbada, jaka jest jego największa ułomność i z całą gorliwością stara się ją przezwyciężyć. Z chwilą, gdy w jego sposobie życia zapanuje całkowity ład, cokolwiek by czynił, będzie się to podobało Bogu”.

„Sprawiedliwy niczego nie szuka przez uczynki, ci bowiem, którzy szukają czegoś z pomocą uczynków albo tacy, którzy robią coś ze względu na jakieś 'dlaczego’, są sługami i najemnikami. Jeśli zatem chcesz się ukształtować i przekształcić w sprawiedliwości, nie dąż do niczego przez uczynki i żadnego 'dlaczego’ za cel sobie nie stawiaj ani w tym życiu, ani w wieczności; ani nagrody, ani szczęśliwości, ani tego, ani czegoś innego. Wszystkie bowiem takie uczynki są martwe. Tak, nawet jeśli samego Boga stawiasz sobie za cel, wszystkie twoje czyny pełnione ze względu na to 'dlaczego’ są martwe i niweczysz dobre uczynki”.

Jak dusza może rozpoznać, że owo mistyczne narodzenie Boga w niej już się dokonało? Widocznym znakiem jest pojawiająca się wówczas niewysłowiona radość i szczęście, odczuwane już teraz, w naszym ziemskim bytowaniu:

„Wszelka przyjemność, radość i rozkosze miłości, jakie tylko by można sobie wyobrazić, w porównaniu ze szczęściem, jakie daje to narodzenie, nie są radością”.

„Kiedy dusza otrzymuje pocałunek Bóstwa, osiąga pełną doskonałość i szczęście”.

„Radość ta nie jest od was daleko, byleście tylko mądrze jej szukali”.

Magdalena Zubrzycka