Domenichino, „Upadek Adama i Ewy”
Grzech pierworodny (peccatum originale) burzy pierwotną harmonię, zwaną „sprawiedliwością pierwotną” (iustitia originalis). „Sprawiedliwość pierwotna” była darem dla całej ludzkiej natury, reprezentowanej przez pierwszego rodzica. Grzech Adama przechodzi na wszystkich jego potomków, gdyż wszyscy ludzie posiadają naturę pochodzącą od Adama. Adam, jako pierwszy człowiek i mężczyzna, czyli ktoś posiadający czynną moc rozrodczą, przekazał grzech wszystkim swoim potomkom. Gdyby zgrzeszyła tylko Ewa, jej grzech nie zostałby przekazany potomkom, ponieważ – zdaniem ówczesnych, w tym i Tomasza – kobieta w poczęciu dzieci jest biernym czynnikiem. Grzech przechodzi więc na potomków Adama przez rodzenie, a dokładnie za pośrednictwem nasienia, które jest siłą sprawczą zrodzenia. Grzech pierworodny jest zatem grzechem każdego człowieka, ponieważ każdy człowiek posiada naturę pochodzącą od Adama.
W jaki sposób grzech pierworodny pomniejszył dobroć natury człowieka? Tomasz mówi o trzech sposobach rozumienia dobroci natury:
- Dobroć natury jako istotowe składniki i własności, które z tego wynikają;
- Dobroć natury jako skłonność do cnoty;
- Dobroć natury jako dar sprawiedliwości pierwotnej.
Grzech pierworodny nie pomniejszył dobroci natury w sensie (1), osłabił natomiast dobroć natury w sensie (2) i całkowicie zniszczył dobroć natury w sensie (3). A zatem, grzech pierworodny pozbawia łaski, wprowadza rozdźwięk i nieporządek do duszy i do relacji z otaczającym światem. Rozum nie jest już dłużej poddany Bogu, niższe części duszy nie są poddane rozumowi, ciało sprzeciwia się duszy. Ten nieporządek zostaje wprowadzony przez „pożądliwość” (concupiscentia), czyli stałe nieprawidłowe ukierunkowanie do rzeczy przemijających.
Tomasz wymienia cztery rany zadane naturze ludzkiej przez grzech pierworodny: „słabość” (infirmitas), „niewiedza” (ignorantia), „złośliwość” (malitia) i „pożądliwość” (concupiscentia). Grzech rani zatem naturę w jej właściwym stosunku do trudu („słabość”), do prawdy („niewiedza”), do dobra („złośliwość”) i do przyjemności („pożądliwość”). Innym skutkiem grzechu pierworodnego jest śmierć. Gdyby Adam nie zgrzeszył, śmierć nie pojawiłaby się na świecie. Podobnie, nie pojawiłyby się na świecie różne niedomagania cielesne.
Mateusz Przanowski OP
