„Chrzest Chrystusa”
Chrystologia Akwinaty w wielu punktach różni się od chrystologii scholastycznych. Największą różnicą jest szerokie omówienie przez Tomasza wydarzeń z życia Jezusa, zwanych czasami przez komentatorów Akwinaty „Misteriami życia Chrystusa”. Dokładne analizowanie przez Akwinatę „Misteriów” życia Jezusa, takich jak na przykład: chrzest w Jordanie, Przemienienie, itp. i przypisanie im nieprzemijalnego znaczenia zbawczego było w średniowieczu czymś wyjątkowym. Zdaniem św. Tomasza, wszystkie „Misteria” mają charakter zbawczy, ponieważ zbawienie dokonuje się przez człowieczeństwo Chrystusa, które jest przyczyną instrumentalną (causa instrumentalis) zbawienia. Przyczyną główną zbawienia jest Bóg. Ponieważ jednak człowieczeństwo Chrystusa jest narzędziem Bóstwa, to wszystkie uczynki i doznania Chrystusa działają zbawczo.
Wśród „Misteriów” – także tych, które sięgają już uwielbionego stanu życia Jezusa – najważniejsze z perspektywy zbawienia człowieka są Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Choć bowiem już we Wcieleniu łaska Boga przelewa się na ludzką naturę Chrystusa, aby później przelewać się na członki Mistycznego Ciała, czyli Kościoła (Chrystus posiada zatem szczególną łaskę – łaskę, która przysługuje Mu jako Głowie, caput, wszystkich wybranych), to rozlewanie się tej łaski na ludzkość nie może się dokonać skutecznie bez usunięcia przeszkód wprowadzonych przez grzech pierworodny. Przeszkody te usuwa zaś Męka Chrystusa (Passio Christi). Działa ona na cztery sposoby: jako zasługa (meritum), jako zadośćuczynienie (satisfactio), jako ofiara (sacrificium) i jako odkupienie (redemptio). Męka odniesiona do wolnej woli Chrystusa działa jako zasługa; odniesiona do człowieczeństwa i wyzwolenia od kary działa jako zadośćuczynienie; o ile wyzwala z niewoli winy jest odkupieniem; o ile wreszcie doprowadza do pojednania z Bogiem jest ofiarą.
„Śmierć Chrystusa”
Z kolei Zmartwychwstanie oddziałuje zbawczo ponieważ jest przyczyną powszechnego zmartwychwstania i zmartwychwstania dusz – jest przyczyną nowego życia, które udzielane jest przez łaskę. Zresztą, inne tajemnice chwalebne szczegółowo omawiane przez Tomasza, takie jak Wniebowstąpienie i Zasiadanie po prawicy Ojca, również mają znaczenie zbawcze.
Ogólnie rzecz ujmując, chrystologia i soteriologia Tomasza opiera się na wyciągnięciu konsekwencji z faktu, że człowieczeństwo Chrystusa działa skutecznie, jako przyczyna instrumentalna zbawienia człowieka.
Mateusz Przanowski OP
