Hans Memling, „Madonna z Dzieciątkiem i aniołem”

Nauka św. Tomasza o Maryi jest częścią jego chrystologii. Maryja jest bowiem najbliższym Chrystusowi człowiekiem gdyż to od Niej wziął On swoją naturę ludzką. Maryję uznaje Tomasz za prawdziwą Matkę Boga, co wynika z teologii unii hipostatycznej i z tego, że z Jej krwi Bóg uformował ludzką naturę Słowa. Maryja dobrowolnie współpracowała z Bogiem w przeprowadzeniu Jego zbawczego planu, a swoje fiat wypowiedziała w imieniu całej ludzkiej natury. W samym akcie poczęcia Chrystusa nie współpracowała w sposób czynny, jednak czynnie współpracowała przed poczęciem, wyrażając zgodę na stanie się Matką Chrystusa.

Akwinata sprzeciwia się prawdzie o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Uczy zaś o uświęceniu (sanctificatio) Maryi. Nie podaje dokładnego momentu, kiedy miało dojść do tego uświęcenia, jednak wydarzyło się ono łonie matki Maryi. Chociaż nie poświadcza tego wprost Pismo Święte, to jednak argumenty z odpowiedniości są wystarczające do uznania, że Ta, która zrodziła Chrystusa posiadała ten szczególny przywilej. Poczęta w grzechu pierworodnym, po połączeniu duszy z ciałem została oczyszczona z grzechu pierworodnego w taki sposób, że spowodowało to zachowanie Jej od każdego grzechu, czy to śmiertelnego, czy powszedniego. Nie została jednak uwolniona od kar za grzech pierworodny, takich na przykład jak doznawanie cierpień.

Hans Memling, „Zwiastowanie”

To, iż dzięki łasce Maryja była niezdolna do popełniania grzechów lekkich stawia Ją ponad Janem Chrzcicielem i prorokiem Jeremiaszem, którzy choć również zostali uświęceni w łonach swoich matek, to jednak łaska ta nie spowodowała, że stracili możliwość popełnienia grzechów lekkich.

Jak podkreśla Akwinata, dziewictwo Maryi, potwierdzone przez Pismo Święte, było zachowane przed poczęciem Jezusa, w trakcie Jego narodzenia i po narodzeniu. Narodzenie Jezusa było dla Maryi bezbolesne i towarzyszyła mu radość z przyjścia na świat prawdziwego Boga i prawdziwego człowieka. Chociaż Maryja nie współżyła seksualnie z Józefem, Jej małżeństwo z Nim było prawdziwe.

Wśród cnót Maryi, Św. Tomasz zwraca szczególną uwagę na Jej posłuszeństwo. Maryja w sposób wolny i hojny ofiarowała siebie na służbę Bogu. W swoim posłuszeństwie i wierności Maryja jest wzorem do naśladowania dla wszystkich chrześcijan. Maryi przysługuje kult niższy od Boga, ponieważ jest stworzeniem, ale wyższy od świętych (hyperdulia), ponieważ jest Matką Boga.

Mateusz Przanowski OP