Rogier van der Weyden, „Chrzest, bierzmowanie, pokuta”

DO ZAGADNIENIA PIERWSZEGO PRZYSTĘPUJEMY W TEN SPOSÓB. WYDAJE SIĘ, że Eucharystia nie jest sakramentem.

1. Dwa sakramenty nie powinny być bowiem przyporządkowane do tego samego, ponieważ każdy sakrament jest skuteczny w powodowaniu swojego skutku. Jeśli zatem, jak powiada Dionizy w czwartym rozdziale O hierarchii kościelnej, i bierzmowanie i Eucharystia są przyporządkowane do osiągnięcia doskonałości, to wydaje się, że skoro – jak wcześniej stwierdzono – bierzmowanie jest sakramentem, to Eucharystia nim nie jest.

2. Poza tym, w każdym sakramencie Nowego Prawa to, co widzialnie podpada pod zmysły sprawia niewidzialny skutek sakramentu. Na przykład, obmycie wodą jest przyczyną charakteru chrzcielnego i obmycia duchowego, jak powiedziano powyżej. Lecz postaci (species) chleba i wina, które podpadają pod zmysły w tym sakramencie, nie sprawiają ani samego Prawdziwego Ciała Chrystusa, które jest rzeczywistością i sakramentem (res et sacramentum), ani Ciała Mistycznego, które w Eucharystii jest rzeczywistością samą (res tantum). A zatem, wydaje się, że Eucharystia nie jest sakramentem Nowego Prawa.

3. Poza tym, sakramenty Nowego Prawa, jako zawierające materię, dokonują się przez jej użycie. Chrzest, na przykład, dokonuje się przez obmycie, a bierzmowanie przez namaszczenie Krzyżmem. Jeśli zatem Eucharystia byłaby sakramentem, to dokonywałaby się przez użycie materii, nie przez konsekrację (consecratio) samej materii. To zaś jawnie jest fałszem, ponieważ formą tego sakramentu są słowa, które wypowiada się podczas konsekracji materii, co zostanie jasno wyłożone poniżej. A zatem, Eucharystia nie jest sakramentem.

W PRZECIWIEŃSTWIE DO TEGO, jest powiedziane w kolekcie: „Obyśmy przez ten Twój sakrament nie zasłużyli na karę”.

DAJĄC NALEŻNĄ ODPOWIEDŹ, MÓWIĘ TAK: sakramenty Kościoła są przyporządkowane do niesienia pomocy człowiekowi w życiu duchowym. Życie duchowe jest zaś analogiczne do życia cielesnego, ponieważ byty cielesne noszą w sobie podobieństwo duchowych. Lecz widać, że tak jak do zaistnienia życia cielesnego wymagane jest narodzenie (generatio), dzięki któremu człowiek przyjmuje życie, oraz wymagany jest wzrost (augmentum), dzięki któremu człowiek zostaje doprowadzony do doskonałości życia, tak jest również wymagane pożywienie (alimentum), dzięki któremu człowiek jest zachowywany przy życiu. Toteż, tak jak do zaistnienia życia duchowego konieczny jest chrzest, który jest duchowym narodzeniem, i bierzmowanie, które jest duchowym wzrostem, tak konieczny jest sakrament Eucharystii, który jest duchowym pożywieniem.

Rogier van der Weyden, „Eucharystia i Ukrzyżowanie”

Na kontrargument pierwszy należy odpowiedzieć, że doskonałość jest dwojaka. Pierwsza, która jest w samym człowieku, i do niej zostaje on doprowadzony przez wzrost. Taka właśnie doskonałość przysługuje bierzmowaniu. Druga zaś, którą osiąga człowiek przez dołączenie pokarmu (cibus) albo ubrania, lub czegoś tego rodzaju. Taka właśnie doskonałość przysługuje Eucharystii, która jest duchowym pokrzepieniem (refectio).

Na kontrargument drugi należy odpowiedzieć, że woda chrztu nie jest przyczyną jakiegoś skutku duchowego z tego powodu, że jest samą wodą, ale z powodu mocy Ducha Świętego, która w niej jest. Dlatego Chryzostom powiada w Komentarzu do Ewangelii według św. Jana: „Anioł Pana w pewnym czasie”, itd., „U ochrzczonych woda nie działa zwyczajnie jako woda, lecz, kiedy otrzymuje ona łaskę Ducha Świętego, wtedy uwalnia od wszystkich grzechów”. Jak zaś moc Ducha Świętego ma się do wody chrztu, tak Prawdziwe Ciało Chrystusa ma się do postaci chleba i wina. Stąd postaci chleba i wina sprawiają coś tylko i wyłącznie mocą Prawdziwego Ciała Chrystusa.

Na kontrargument trzeci należy odpowiedzieć, że nazywa się coś sakramentem ponieważ zawiera w sobie świętość (sacrum). Może zaś coś być świętym dwojako: absolutnie i w odniesieniu do czegoś innego. Na tym zaś polega różnica pomiędzy Eucharystią a innymi sakramentami posiadającymi materię zmysłowo poznawalną, że Eucharystia zawiera coś świętego absolutnie, a mianowicie samego Chrystusa, natomiast woda chrztu zawiera coś świętego w odniesieniu do czegoś innego, to jest moc do uświęcenia, co w równej mierze dotyczy także Krzyżma świętego i innych podobnych rzeczy. Dlatego też sakrament Eucharystii dokonuje się przez samą konsekrację materii, inne zaś sakramenty, przez zastosowanie materii do uświęcenia człowieka. Wypływa z tego także inna różnica. W sakramencie Eucharystii bowiem rzeczywistość i sakrament (res et sacramentum) jest w samej materii, zaś rzeczywistość sama (res tantum), czyli udzielana łaska, jest w przyjmującym sakrament. We chrzcie natomiast, rzeczywistość i sakrament oraz rzeczywistość sama są w przyjmującym, a więc i charakter, który jest rzeczywistością i sakramentem oraz łaska odpuszczenia grzechów, która jest rzeczywistością samą. Ta zasada odnosi się do innych sakramentów.