DO ZAGADNIENIA DRUGIEGO PRZYSTĘPUJEMY W TEN SPOSÓB. WYDAJE SIĘ, że Eucharystia nie jest jednym sakramentem, lecz wieloma.

Joos van Cleve, „Ostatnia wieczerza” (detal)

1. Jak powiedziano w kolekcie: „Niech nas oczyszczą, błagamy Cię Panie, sakramenty, które przyjęliśmy”. Słowa te wypowiada się z racji przyjęcia Eucharystii. A zatem, Eucharystia nie jest jednym sakramentem, lecz wieloma.

2. Nie jest możliwe, by pomnożenie rodzajów nie pociągało pomnożenia gatunków, na przykład, by jeden człowiek był wieloma istotami ożywionymi (animalia). Lecz znak (signum) jest rodzajem dla sakramentu, jak powiedziano powyżej. Skoro zatem w Eucharystii jest wiele znaków, a mianowicie chleb i wino, to wydaje się wynikać z tego, że Eucharystia jest wieloma sakramentami.

3. Jak powiedziano, sakrament ten dokonuje się przez konsekrację materii. Lecz w tym sakramencie jest podwójna konsekracja materii. A więc, jest podwójny sakrament.

W PRZECIWIEŃSTWIE DO TEGO, Apostoł powiada w 1 Liście do Koryntian (10,17): „Dlatego, że jeden mamy chleb, wielu jednym ciałem jesteśmy, wszyscy, którzy w jednym chlebie i jednym kielichu uczestniczymy”. Ze słów tych jasno wynika, że Eucharystia jest sakramentem kościelnej jedności. Lecz sakrament nosi podobieństwo rzeczywistości, której jest sakramentem. A zatem, Eucharystia jest jednym sakramentem.

DAJĄC NALEŻNĄ ODPOWIEDŹ MÓWIĘ TAK: jak jest napisane w V księdze Metafizyki, coś nazywa się jednym nie tylko dlatego, że jest niepodzielne, albo że jest czymś ciągłym, ale także dlatego, że stanowi kompletną całość (perfectum). W ten sposób mówi się na przykład o jednym domu i jednym człowieku. Jednym w tym znaczeniu jest mianowicie to, co jest całością dzięki współdziałaniu wszystkich rzeczy, które wymagane są do osiągnięcia tego samego celu. Człowiek na przykład jest całością dzięki występowaniu wszystkich części ciała koniecznych do działania duszy, a dom dzięki obecności części, które są konieczne, by można było w nim zamieszkać. W ten właśnie sposób sakrament ten nazywa się jednym. Służy bowiem duchowemu pokrzepieniu, które jest analogiczne do pokrzepienia cielesnego. Dwóch zaś rzeczy trzeba do pokrzepienia cielesnego, a mianowicie, pokarmu, który jest pożywieniem suchym i napoju, który jest pożywieniem mokrym. Z tej racji też, aby ten sakrament stanowił całość współdziałają w nim dwie rzeczy: duchowy pokarm i duchowy napój, jak jest napisane w Ewangelii według św. Jana (6,55): „Ciało moje prawdziwie jest pokarmem, a krew moja prawdziwie jest napojem”. A zatem, sakrament ten jest wprawdzie wieloma materialnie (materialiter), ale jednym formalnie (formaliter) i jako kompletna całość (perfective).

Joos van Gent, „Ustanowienie Eucharystii”

Na kontrargument pierwszy należy odpowiedzieć, że aby ukazać, że ten sakrament jest pod pewnym względem wieloma sakramentami, bezwzględnie (simpliciter) zaś jest jednym, w tej samej kolekcie najpierw mówi się w liczbie mnogiej: „Niech nas oczyszczą sakramenty, które przyjęliśmy”, potem dodaje się w liczbie pojedynczej: „Obyśmy przez ten Twój sakrament nie zasłużyli na karę”.

Na kontrargument drugi należy odpowiedzieć, że wprawdzie chleb i wino są materialnie wieloma znakami, to jednak formalnie i jako kompletna całość są jednym, z racji tego, że dokonują jednego pokrzepienia (refectio).

Na kontrargument trzeci należy odpowiedzieć, że na podstawie tego, że jest podwójna konsekracja tego sakramentu, nic więcej dowieść nie sposób ponad to, że ten sakrament materialnie jest wieloma, jak już powiedziano.

• Joos van Cleve, Ostatnia wieczerza, XVI w., obecnie w Musee du Louvre.
• Joos van Gent, Ustanowienie Eucharystii, XV w., obecnie w Galleria Nazionale delle Marche w Urbino.