DO ZAGADNIENIA CZWARTEGO PRZYSTĘPUJEMY W TEN SPOSÓB: Wydaje się, że tego sakramentu nie powinno się sprawować na chlebie przaśnym.

Prosfory – chleby eucharystyczne na zakwasie (fot. Matti).

1. W tym sakramencie powinniśmy bowiem naśladować sposób ustanowienia przez Chrystusa. Lecz wydaje się, że Chrystus ustanowił go na chlebie kwaszonym, ponieważ jak czytamy w Księdze Wyjścia (12), Żydzi, zgodnie z Prawem, zaczynali używać chlebów przaśnych w dzień Paschy, którą celebruje się czternastego dnia księżyca. Chrystus zaś ustanowił ten sakrament podczas Wieczerzy, którą celebrował „przed dniem Paschy”, jak jest napisane w Ewangelii według św. Jana (13,1.4). A zatem również i my powinniśmy celebrować ten sakrament na chlebie kwaszonym.

2. Poza tym, w czasie łaski nie należy zachowywać przepisów Prawa. Lecz używanie chleba przaśnego było jakimś obrzędem Prawa, jak jest jasno napisane w Księdze Wyjścia (12). A więc nie powinniśmy używać chleba przaśnego w tym sakramencie łaski.

3. Poza tym, jak powiedziano powyżej, Eucharystia jest sakramentem miłości, tak jak chrzest jest sakramentem wiary. Ale kwas oznacza żar miłości, jak jasno podaje Glossa, komentując Ewangelię według św. Mateusza (13,33): „Podobne jest królestwo niebieskie do kwasu”, itd.. A zatem, ten sakrament powinien być sprawowany na chlebie kwaszonym.

4. Poza tym, przaśność i zakwaszenie są przypadłościami chleba, które nie zmieniają jego gatunku. Lecz w materii chrztu nie stosuje się żadnego zróżnicowania co do różnorodności przypadłości wody, na przykład czy jest słona czy słodka, czy ciepła czy zimna. A więc, nie powinno się w tym sakramencie stosować żadnego zróżnicowania między chlebem przaśnym a kwaszonym.

W PRZECIWIEŃSTWIE DO TEGO, w zbiorze Extra, w O celebracji Mszy (rozdział Litteras) jest napisane, że karany jest kapłan, który „ośmielił się celebrować Mszę świętą na chlebie kwaszonym i w drewnianym kielichu”.

Hostia – przaśny chleb eucharystyczny (fot. Lawrence Lew OP)

DAJĄC NALEŻNĄ ODPOWIEDŹ, MÓWIĘ TAK: Zastanawiając się nad materią tego sakramentu można rozważać dwie rzeczy, a mianowicie to, co jest konieczne i to, co jest stosowne. Jak powiedziano, konieczne jest, by był chleb pszenny, bez którego nie dokonuje się sakrament. Nie jest zaś konieczne dla sakramentu, by chleb był przaśny lub kwaszony, ponieważ można sprawować go na obydwu. Stosownie jest zaś, by każdy celebrując sakrament zachowywał ryt swojego Kościoła. W tej sprawie różne są zaś zwyczaje Kościołów. Powiada bowiem święty Grzegorz w Registro: „Rzymski Kościół ofiarowuje chleby przaśne, dlatego, że Pan przyjął ciało bez żadnego zmieszania. Lecz inne Kościoły ofiarowują chleb kwaszony, dlatego, że Słowo Ojca przyoblekło ciało, tak jak kwas miesza się z mąką”. Stąd, tak jak grzeszy kapłan w Kościele łacińskim, celebrując na chlebie kwaszonym, tak zgrzeszyłby kapłan w Kościele greckim, celebrując na chlebie przaśnym, jakby przekręcając ryt swojego Kościoła.

A jednak zwyczaj celebrowania na chlebie przaśnym jest bardziej uzasadniony.

Po pierwsze, za względu na sposób ustanowienia przez Chrystusa, który ustanowił ten sakrament „pierwszego dnia Przaśników”, jak jest napisane u Mateusza (26,17), Marka (14,12) i Łukasza (22,7). Tego dnia w domach Żydów nie powinno było być niczego kwaszonego, jak jest napisane w Księdze Wyjścia (12,15.19).

Po drugie, ponieważ chleb jest właściwym sakramentem raczej ciała Chrystusa, które poczęło się bez skazy, niż Jego Bóstwa, jak w dalszej części zostanie jasno przedstawione.

Po trzecie, ponieważ to lepiej harmonizuje ze szczerością wierzących, która jest wymagana do korzystania z tego sakramentu, jak jest napisane w 1 Liście do Koryntian (5,7.8): „Na Paschę naszą ofiarowany został Chrystus, świętujmy tedy w przaśnikach szczerości i prawdy”.

Zwyczaj Greków posiada jednak pewne uzasadnienie, zarówno z powodu znaczenia, o którym wspomniał Grzegorz, jak i z powodu wstrętu do herezji Nazarejczyków, którzy przepisy Prawa mieszali z Ewangelią.

Maca – przaśny chleb spożywany podczas żydowskiej Paschy (fot. Paurian).

Na kontrargument pierwszy należy odpowiedzieć, że jak czytamy w Księdze Wyjścia (12,7.18) uroczystości paschalne rozpoczynały się wieczorem czternastego dnia księżyca. Wtedy to, po złożeniu w ofierze baranka paschalnego, Chrystus ustanowił ten sakrament. Dlatego Jan mówi o dniu poprzedzającym dzień Paschy i pozostali trzej Ewangeliści o pierwszym dniu przaśników, kiedy – jak powiedziano – w domach Żydów nie było chleba kwaszonego. O tym szerzej zostało napisane w traktacie o Męce Pańskiej.

Na kontrargument drugi należy odpowiedzieć, że sprawujący ten sakrament na chlebie przaśnym nie zamierzają zachowywać obrzędów Prawa, lecz dostosować się do ustanowienia Chrystusowego. Dlatego też nie judaizują. Gdyby tak było, to i celebrujący na chlebie kwaszonym judaizowaliby, ponieważ Żydzi ofiarowywali chleb kwaszony na pierwociny.

Na kontrargument trzeci należy odpowiedzieć, że kwas oznacza miłość ze względu na pewien określony skutek, a mianowicie ten, że czyni chleb smaczniejszym i większym. Oznacza jednak zepsucie z samej natury swojego gatunku.

Na kontrargument czwarty należy odpowiedzieć, że z tej racji większa jest różnica pomiędzy chlebem przaśnym i kwaszonym, niż różnica pomiędzy ciepłą a zimną wodą chrztu, że w kwasie jest coś zepsutego, – jak powiedziano – nie można sprawować tego sakramentu na zepsutym chlebie. Mogłoby być bowiem tak duże zepsucie chleba kwaszonego, że uniemożliwiłoby to zaistnienie sakramentu.