„Jezus z mieczem”

Jezus powiedział: Lecz teraz […] kto ma trzos, niech go weźmie; tak samo torbę; a kto nie ma, niech sprzeda swój płaszcz i kupi miecz! Albowiem powiadam wam: to, co jest napisane, musi się spełnić na Mnie: Zaliczony został do złoczyńców. To bowiem, co się do Mnie odnosi, dochodzi kresu. Oni rzekli: ‘Panie, tu są dwa miecze’. Odpowiedział im: ‘Wystarczy’. (Łk 22, 36-38).

Wiele komentarzy i opracowań biblijnych określa cytowany wyżej fragment Ewangelii mianem enigmatycznego, zagadkowego[1]. W całym Piśmie Świętym tzw. perykopa o dwóch mieczach pojawia się tylko w Ewangelii według św. Łukasza. Autor przytacza w niej fragment rozmowy między Jezusem a Jego uczniami podczas Ostatniej Wieczerzy. Jezus przypomina uczniom, jak posyłał ich kiedyś na misję bez trzosa (pieniędzy), torby (prowiantu) i sandałów[2]. Teraz jednak, gdy nadchodzi czas Jego ukrzyżowania, Chrystus nakazuje uczniom coś wręcz przeciwnego: zaopatrzenie się w torbę, trzos i miecz.

Czy można pogodzić te dwa na pierwszy rzut oka sprzeczne nakazy? Św. Augustyn w dyskusji z manichejczykami podkreśla, że bez uszczerbku dla spójności nakazów, przykazań, rad, mogą one być zmieniane w zależności od okoliczności, gdyż różne okoliczności wymagają różnych przedsięwzięć[3]. Podczas pierwszych misji ubóstwo apostołów nie było przeszkodą w ich pracy, uczniowie mieli pokładać ufność w to, że wszelkie ich potrzeby zostaną zaspokojone przez Boga i napotkanych po drodze dobrych ludzi. Teraz jednak nadchodzą trudniejsze czasy, sytuacja ma się zmienić: Jezus zostanie zaliczony do złoczyńców i skazany na śmierć. Apostołowie odtąd nie będą głosili innej nauki jak tylko o Jezusie ukrzyżowanym (1 Kor 2,2). Będą musieli się liczyć z możliwością prześladowania i odrzucenia, tak jak doświadczył tego Chrystus. Nowe okoliczności wymagają od apostołów nowych środków. W czasie pokoju ubóstwo nie było przeszkodą w przetrwaniu apostołów, ćwiczyło ich w pokorze i ufności w Bożą opiekę. Jednakże w czasie prześladowań, gdy głoszenie Ewangelii staje się trudniejsze czy wręcz niemożliwe, uczniowie powinni zaopatrzyć się w środki materialne (trzos, torbę), gdyż nie będą mogli liczyć na pomoc ludzi[4].

„Zdrada Judasza”

Jezus nakazuje uczniom ponadto zaopatrzenie się w miecz, nawet za cenę sprzedaży płaszcza. Przesłanie to, rozumiane dosłownie, może wydawać się dość dziwne (wzięcie miecza przy jednoczesnym pozbyciu się ważnej odzieży wierzchniej, chroniącej przed zimnem, zapewniającej przetrwanie) oraz sprzeczne z dotychczasowymi słowami i postawą Jezusa, który wykluczał możliwość użycia broni nawet w Jego obronie (Mt 26, 53; Łk 22, 51). Interpretacje omawianego fragmentu są różnorodne. Wśród wykładni dosłownych jedna przyjmuje, że Jezus miał na myśli rzeczywisty miecz – narzędzie, które miało potem odegrać rolę w lekcji Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym, zakazującej użycia broni (Łk 22, 49-51)[5]. Inna interpretacja dosłowna wskazuje, że Jezus naprawdę zezwolił na doraźne użycie broni w niektórych przypadkach[6].

Wydaje się jednak, że powyższe tłumaczenia są nie do pogodzenia z kontekstem biblijnym, z całą nauką Chrystusa, z Jego przesłaniem o miłości nieprzyjaciół, nadstawianiu policzka, ćwiczeniu się w cierpliwości i łagodności (1 P 1, 21-23), z Jego posłannictwem pokoju (Łk 2,14; Rz 15, 33; Kol 1,23), z wykluczeniem możliwości użycia broni nawet w Jego obronie (Mt 26, 53), a także z nastawieniem pierwszych gmin chrześcijańskich[7]. W celu zrozumienia omawianego fragmentu należy zatem sięgnąć do wykładni przenośnej, a miecz uznać za symbol.

Maria Roeske