Chrystus Pan przed odejściem z tego świata złożył obietnicę, że założony przez Niego Kościół będzie wspierany i otaczany nieustanną opieką przez Ducha Świętego. Działanie Boskiego Parakleta w Kościele jest wielorakie, o czym świadczą już najstarsze dokumenty pierwszych wspólnot chrześcijańskich, zwłaszcza Dzieje Apostolskie i listy Apostołów. Od założenia Kościoła, po chwilę obecną Duch Święty nieustannie prowadzi, buduje i odnawia Kościół Chrystusowy, udzielając Mu licznych darów, zarówno hierarchicznych, jak i charyzmatycznych.

„Zesłanie Ducha Świętego”

Dary hierarchiczne są przekazywane wraz z władzą apostolską wybranym i specjalnie do tego przygotowanym osobom (zasada sukcesji apostolskiej). Natomiast charyzmaty są darami Ducha Świętego udzielanymi dobrowolnie w każdym czasie, w każdym miejscu, każdej wspólnocie. Mogą być udzielone każdemu członkowi Kościoła. W tym sensie należy uznać, że wszyscy wierni są charyzmatykami, ponieważ wszyscy mogą otrzymać jakieś specjalne dary czy uzdolnienia (czasami niepozorne lub ukryte), równocześnie otrzymując zobowiązanie do właściwego ich wykorzystania.

Słowo „charyzmat” pochodzi od greckiego słowa charis, czyli „łaska”. Czasownik charidzomai oznacza darowanie, ofiarowanie czegoś, zaś końcówka „-ma” wskazuje, że chodzi o efekt czynności darowania, a więc o dar. W Nowym Testamencie, a zwłaszcza w tekstach św. Pawła, „charyzmat” będzie oznaczał zawsze dar pochodzący od Boga.

Charyzmaty posiadają kilka cech charakterystycznych:

• są udzielane dla dobra wspólnoty i mają służyć danej wspólnocie, chociaż mogą służyć równocześnie dobru samego charyzmatyka;
• nie są udzielane wszystkim jednakowo, w odróżnieniu od łask podstawowych, takich jak łaska uświęcająca – są czymś specjalnym, dodatkowym, nadprogramowym;
• nie są udzielane na zawsze, lecz na ogół na jakiś czas – najczęściej ze względu na jakąś konkretną potrzebę wspólnoty i mogą zanikać wraz z zaspokojeniem tej potrzeby.

Ilość i różnorodność charyzmatów jest praktycznie nieograniczona – Duch Święty działa z niezwykłą pomysłowością i inwencją. Zatem wśród charyzmatów mogą się znajdować dary niezwykle spektakularne, jak mówienie językami, prorokowanie czy uzdrawianie; jak i te wydające się skromnymi i mało efektownymi, choć bardzo pożytecznymi dla wspólnoty – jak nauczanie, napominanie, dzieła miłosierdzia, a także mądrość słowa, umiejętność rozpoznawania duchów czy prowadzenia wspólnoty. Święty Paweł w swoich Listach poświęca wiele uwagi sprawie charyzmatów w Kościele (Pierwszy List do Koryntian – rozdziały 12, 14, 28; List do Rzymian – rozdział 12; List do Galatów – rozdział 5; List do Efezjan – rozdział 4), a pewne wskazówki i pouczenia można również znaleźć w Pierwszym Liście św. Piotra. Obydwaj Apostołowie mają też świadomość problemów, które mogą wyniknąć z nieuporządkowanego korzystania z charyzmatów we wspólnocie chrześcijańskiej.

Gebhard Fugel, „Dzień Pięćdziesiątnicy”

Św. Paweł zaleca szczególną ostrożność w posługiwaniu się charyzmatami najbardziej efektownymi i spektakularnymi – dotyczy to zwłaszcza daru glosolalii (czyli daru mówienia językami,opisanego m.in. w Dziejach Apostolskich 2,4; 10,44-48), jako daru nie służącego wspólnocie w sposób dostateczny. Znacznie wyżej ceni dar ksenoglosji, czyli umiejętności tłumaczenia języków, a także dar prorokowania. Kolejna rada św. Pawła dotyczy kwestii hierarchii charyzmatów. Zgodnie z Pawłową koncepcją Kościoła jako Mistycznego Ciała Chrystusa, poszczególni członkowie tego Ciała odpowiadają różnym członkom i narządom, i w związku z tym mają do spełnienia rozmaite funkcje i zadania. Dla prawidłowego funkcjonowania całego ciała konieczne jest prawidłowe działanie wszystkich jego części, a każda z tych części, nawet pozornie drobna i mało znacząca, jest niezastąpiona. Dlatego nikt nie może czuć się ani ważniejszy, ani mniej ważny w związku z rodzajem otrzymanych uzdolnień i rodzajem wykonywanej posługi.

Od czasów apostolskich, aż do współczesnych Kościół podkreśla potrzebę podporządkowania hierarchii kościelnej osób obdarzonych charyzmatami, zaznaczając, że ten sam Duch, który udziela darów charyzmatycznych, obdarowuje równocześnie hierarchię Kościoła zdolnością rozpoznawania autentycznych charyzmatów, zachęca do przyjmowania ich z wdzięcznością i wykorzystywania dla wspólnego dobra. Otrzymanie szczególnych darów nie upoważnia charyzmatyka do braku posłuszeństwa wobec przełożonych Kościoła i nie daje prawa do samodzielnego posługiwania, ale wymaga postawy podporządkowania i pokory, będącej jednocześnie testem, sprawdzianem i kryterium autentyczności otrzymanych darów. Św. Paweł Apostoł podkreśla również z wielką mocą, że najwyższą normą i kryterium prawdziwości i autentyczności boskiego pochodzenia charyzmatów jest miłość i tylko ona jest miarą pełni chrześcijaństwa.

„Gdybym mówił językami ludzi i aniołów,
a miłości bym nie miał,
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.
Gdybym też miał dar prorokowania
i znał wszystkie tajemnice,
i posiadał wszelką wiedzę,
i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił.
a miłości bym nie miał,
byłbym niczym.
I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją,
a ciało wystawił na spalenie,
lecz miłości bym nie miał
nic bym nie zyskał.[…]

Miłość nigdy nie ustaje,
[nie jest] jak proroctwa, które się skończą,
albo jak dar języków, który zniknie,
lub jak wiedza, której zabraknie.[…]

Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość – te trzy:
z nich zaś największa jest miłość”

(1 Kor 13, 1-13)

Magdalena Zubrzycka

Wykorzystane grafiki:

• Zesłanie Ducha Świętego, iluminacja z: Livre d’heures d’Étienne Alleaume, XVI w., ms. 1175 réserve, fol. 56v, obecnie w:  Bibliothèque Nationale de France.
• Gebhard Fugel, Dzień Pięćdziesiątnicy, pocz. XX w.