Porównując świadectwo Starego Testamentu z tymi z narodów ościennych, nie sposób nie zauważyć, że Stary Testament z dużą rezerwą przyznaje Bogu tytuł „Ojciec”. Pierwszy raz określenie to pojawia się dopiero w epoce Deuteronomium, czyli ok. VII-VI wieku przed Chrystusem. W Hymnie Mojżesza czytamy:

Pwt 32,6: „Więc tak odpłacać chcesz Panu, ludu głupi, niemądry? Czy nie On twym Ojcem, twym Stwórcą? Wszak On cię uczynił, umocnił”.

Określenia charakteryzujące Boga jako Ojca znajdują się najczęściej w tekstach powstałych po wygnaniu do Babilonu (od 586 r. przed Chrystusem). Można wydobyć z tych fragmentów kilka ważnych aspektów ojcostwa Boga:

1.2.1. Bóg Ojcem Izraela. Spojrzenie z perspektywy zbiorowej i historycznej.

1.2.1.1. Bóg jest Ojcem przez stworzenie:

„Stworzenie Adama”

Iz 64,7: „A jednak Panie, Tyś naszym Ojcem. Myśmy gliną, a Ty naszym twórcą. Dziełem rąk Twoich jesteśmy my wszyscy”.

Ml 2,10: „Czyż nie mamy wszyscy jednego Ojca? Czyż nie stworzył nas jeden Bóg? Dlaczego oszukujemy jeden drugiego, znieważając przymierze naszych przodków?”

1.2.1.2. Ojcostwo Boga łączy się z tematem wybrania:

Iz 63, 15-16: „Spojrzyj z nieba i patrz z Twej stolicy, świętej i wspaniałej! Gdzie Twoja zazdrosna miłość i Twoja potęga? Gdzie poruszenie Twych uczuć? Miłosierdzia Twego nie powstrzymuj, proszę! Jesteś przecież naszym Ojcem! Zaiste, nie poznaje nas Abraham, Izrael nas nie uznaje; Tyś Panie jesteś naszym Ojcem, Odkupiciel nasz to Twoje imię odwieczne”.

1.2.1.3. Izrael jest synem Boga:

Wj 4,22: „A ty powiesz do faraona: 'To mówi Pan: Synem moim pierworodnym jest Izrael. Mówię ci: Wypuść mojego syna, aby mi cześć oddawał; bo jeśli zwlekać będziesz z wypuszczeniem go, to Ja ześlę śmierć na twego syna pierworodnego'”.

Pwt 14,1: „Wy jesteście dziećmi Pana, Boga waszego”.

1.2.2. Bóg Ojcem ludzi wybranych. Spojrzenie z perspektywy indywidualnej.

1.2.2.1. Bóg jest Ojcem króla:

„Król Dawid na modlitwie”

2 Sm 7, 12-15: „Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a Ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki. Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem, a jeżeli zawini, będę go karcił rózgą ludzi i ciosami synów ludzkich. Lecz nie cofnę mojej życzliwości, jak cofnąłem Saulowi, twemu poprzednikowi, którego opuściłem”.

Ps 2,7: „Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem. Żądaj ode mnie, a dam Ci narody w dziedzictwo i w Twoje posiadanie krańce ziemi”.

1.2.2.2. Bóg jest Ojcem człowieka sprawiedliwego i mądrego:

Prz 3,12: „Bowiem karci Pan kogo miłuje, jak ojciec syna, którego lubi”.

Mdr 2, 13: 12: „Głosi, że zna Boga, zwie siebie dzieckiem Pańskim” (o prześladowanym sprawiedliwym).

Syr 23,1.4: „Panie, Ojcze i Władco życia mojego, nie zdawaj mnie na ich zachcianki i nie dozwól, bym przez nie upadł. Panie, Ojcze i Boże mego życia, nie dawaj mi wyniosłości oczu”.

1.2.3. Macierzyńskie cechy Boga

Stary Testament podkreśla też macierzyńskie rysy Boga, odnosząc do Niego takie pojęcia, jak: „poczęcie”, „narodzenie”, „troska karmienia”, „czułość”.

Iz 49,15: „Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta która kocha syna swego łona? A nawet, gdyby ona zapomniała, Ja nie zapomnę o tobie”.

Lb 11,12: „Czy to ja począłem ten lud w łonie albo ja go zrodziłem, żeś mi powiedział: „Noś go na łonie swoim, jak nosi piastunka dziecię, i zanieś go do ziemi, którą poprzysiągłem dać ich przodkom” (słowa Mojżesza do Pana)”.

Pwt 32, 18: „Gardzisz skałą, co ciebie zrodziła, zapomniałeś o Bogu, który cię zrodził”.

Iz 46,3: „Posłuchajcie Mnie, domu Jakuba, i cała Reszto z domu Izraela! Noszeni przez Mnie od urodzenia, piastowani od przyjścia na świat”.

***

Warto wyjaśnić jeszcze, skąd wzięła się ta ostrożność Starego Testamentu w określaniu Boga nazwą „Ojciec”. Otóż niektóre narody szczyciły się wówczas wręcz biologicznym pochodzeniem od jakiegoś boga, czy bogów. Stary Testament musiał uniknąć błędnych skojarzeń: Bóg nie był przecież fizycznym ojcem narodu wybranego, tylko jego Stwórcą. Stary Testament starał się więc przedstawiać Boga jako Ojca i Stwórcę jednocześnie (Ml 2,10), który – o ile można się tak wyrazić – stwarza dosłownie, a rodzi w przenośni. Ojcostwo Boga nie opiera się już więc na ponadczasowym micie, tylko na historycznym fakcie zawarcia przymierza.

Michał Paluch OP