Formuły, które wyliczają trzy imiona Osób Boskich są w Piśmie Świętym mniej liczne niż formuły binarne. Można wyróżnić ich dwa typy:

Willem Vrelant, „Tron Łaski”

1. Wyznania trynitarne w sensie właściwym, które nie są bardzo liczne i w których wyznaje się wiarę w Trójcę Świętą:

Mt 28,19: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.

2 Kor 13,13: „Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi!”

2. Formuły moralne, w których w strukturze trynitarnej wyrażone jest myślenie o życiu chrześcijańskim:

1 Kor 12, 4-6: „Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich”.

Obydwa typy formuł trynitarnych są ważne, bo ukazują wszystkie Osoby Boskie, Ojciec (O), Syn (S), Duch Święty (D) jako ściśle ze sobą złączone i zestawione na jednym poziomie jako Boskie źródło zbawienia.

W odniesieniu do tych formuł trzeba wskazać na trzy kwestie:

2.6.1. Imię i dzieło

Wszystkie te formuły są związane z tym, co nazywamy ekonomią,  to znaczy z działaniem Osób Boskich w historii dla zbawienia człowieka. A więc są to formuły soteriologiczne, mówiące o zbawieniu. Osoby Boskie są w nich oznaczone imieniem (O – Bóg, S – Pan, Jezus Chrystus, D – Duch, Duch Święty). Przypisuje się Im także określone dzieło. Na przykład:

1. Ojciec sprawia „wszystko” (1 Kor 12,6); kocha (2 Kor 13,13); daje nam zadatek Ducha (2 Kor 1,22); wysyła Ducha (Ga 4,6), wskrzesza Jezusa z martwych, itp.

2. Syn jest źródłem różnorodności posług, daje łaskę, jest zmartwychwstały/wskrzeszony, jest źródłem/początkiem wiary i chrztu, itp.

3. Duch jest u źródła różnorodności darów duchowych, jest w naszym sercu, daje życie, uświęca, daje miłość i zaprowadza komunię Kościoła.

Zwróćmy więc uwagę na obecny w tych tekstach układ: imię i jedno lub wiele dzieł Boskiej Osoby. Tak zarysowuje się struktura późniejszych symboli wiary. Zauważmy także, że prawie wszystkie formuły (jeśli wyłączyć formułę chrzcielną) pochodzą z nauczania św. Pawła, w którym wiązane są z wymaganiami praktycznymi (zaleceniem upodabniania się do Ewangelii i do tego, kim jest Bóg).

2.6.2. Porządek

W Nowym Testamencie możemy zaobserwować, że Osoby Boskie są w tych formułach wymieniane w różnym porządku:

1. D – S – O.

Ef 4,4-6: „Jedno jest Ciało i jeden Duch, bo też zostaliście wezwani do jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie. Jeden jest Pan, jedna wiara, jeden chrzest”.

Ta kolejność opiera się na kościelnym i osobistym doświadczeniu wiary, która dokonuje się w Duchu: przystępuje się przez Ducha do Ojca. Jest to więc porządek naszego doświadczenia i  poznania Trójcy. Możemy nazwać go porządkiem doświadczenia lub porządkiem nauczania.

2. O – S – D

2 Kor 1,21-22: „Tym zaś, który umacnia nas wespół z wami w Chrystusie i który nas namaścił, jest Bóg. On też wycisnął na nas pieczęć i zostawił zadatek Ducha w sercach naszych”.

Miguel Ximénez, „Trójca Święta”

Najistotniejszym przykładem jest tu formuła chrzcielna z Ewangelii św. Mateusza (Mt 28,19). Najprawdopodobniej jest to formuła pochodzenia liturgicznego. Wspomniany tekst św. Mateusza widzi w chrzcie i w nauczaniu („idźcie nauczajcie” – „udzielajcie chrztu”) dwa podstawowe elementy misji uczniów.

Porządek wypływający z liturgii chrztu zainspiruje zatem porządek doksologiczny, czyli wyrażający chwałę Ojca, Syna i Ducha Świętego. Koniecznie trzeba zaznaczyć, że układ O – S – D przedstawia także, jeśli można się tak wyrazić, porządek „od strony Boga”, a więc jest ułożony z punktu widzenia porządku istniejącego w Trójcy Świętej.

3. S – O – D

2 Kor 13,13: „Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi!”

Porządek wymieniania Osób Boskich w formułach jest więc różny. Takie a nie inne następstwo Osób wiąże się z szerszym kontekstem, w którym dana formuła jest używana i z dziełem Osoby, które chce się szczególnie wyeksponować.

2.6.3. Podkreślanie jedności Boga

Potwierdzenie jedności Boga znaleźć można zarówno w formułach binarnych jak i trynitarnych:

– dla formuł binarnych:

1 Kor 8,6: „[…] dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko się stało i dzięki któremu także my jesteśmy”.

– dla formuł trynitarnych:

1 Kor 12, 4-6: „Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich”.

Ef 4,4-6: „Jedno jest Ciało i jeden Duch, bo też zostaliście wezwani do jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie. Jeden jest Pan, jedna wiara, jeden chrzest”.

Jeśli się także zwróci uwagę, że słowo „Bóg” (theos) oznacza Ojca, można jasno uprzytomnić sobie, że wiele z tych formuł ma za zadanie potwierdzić monoteistyczne wyznanie wiary w Boga jednego i jedynego.

Michał Paluch OP