Pod pojęciem „świadków/pomników Tradycji” rozumiemy wszystkie te dzieła, w których wyraziła się Tradycja i w których została jakby uwieczniona. Wśród nich szczególnie warto wymienić: Ojców Kościoła, sobory powszechne i wyznania wiary (Symbole wiary).

11.4.1. Ojcowie Kościoła.

Michael Pacher, „Św. Hieronim i św. Augustyn”

Trudno dokładnie sprecyzować pojęcie „Ojców Kościoła”. Generalnie uważa się, że by zostać nazwanym tym mianem trzeba spełniać trzy warunki:

1. Żyć w starożytności[1].
2. Charakteryzować się świętością życia.
3. Być prawowiernym i przeżyć życie w niezachwianej łączności z Kościołem.

Przez wieki studiowanie Ojców Kościoła było uznawane za warunek konieczny do bycia teologiem. Niesłychany wysiłek w zrozumieniu Ojców podejmowano w średniowieczu, starając się pozostawać nie tylko w kręgu oddziaływania św. Augustyna, ale także troszcząc się o tłumaczenia Ojców Greckich. Przykładem może być św. Tomasz z Akwinu, który stworzył dzieło nazwane Catena Aurea (Złoty łańcuch), czyli bardzo przemyślnie skonstruowany komentarz do każdego fragmentu czterech Ewangelii, składający się całkowicie z tekstów Ojców Kościoła. Wystarczy zbadać pochodzące z XVI w. wypowiedzi, jakie padały na Soborze Trydenckim, by przekonać się jak wielka była miłość do Ojców Kościoła w tamtym czasie. W XIX w. zwłaszcza J. H. Newman włożył ogromną energię w odnowę studiów patrystycznych. Od początku XX w. trwa w Kościele „powrót do źródeł”, który przyniósł setki nowych wydań dzieł Ojców i pogłębionych studiów na temat ich myśli.

Dlaczego jednak Ojcowie są tak istotni dla teologii?

1. 

   Michael Pacher, „Św. Grzegorz i św. Ambroży”

   Ich działalność przypada na czasy fundamentalnego kształtowania się doktryny chrześcijańskiej. Miało wtedy miejsce siedem pierwszych soborów powszechnych, które określiły najważniejsze elementy chrześcijańskiej ortodoksji. Ta epoka miała więc kolosalne osiągnięcia teologiczne.

2. Wyróżniający jest charakter ich pracy teologicznej. Trudno nie dostrzec, że towarzyszy jej szczególny etos. Pomimo niesłychanych różnic kulturowych, które dzieliły na przykład św. Augustyna, św. Grzegorza z Nazjanzu, czy piszącego po syryjsku św. Efrema, istnieje pewna wspólnota ducha pomiędzy teologami tej ery. Co ich łączy? Z pewnością zajmowanie się sprawami kluczowymi dla wiary. Ojcowie byli znakomici w rozpoznawaniu czegoś, co nazywamy analogią wiary (por. 10.4.2). Potrafili powiązać ze sobą tajemnice wiary w taki sposób, by tworzyły spójny i karmiący ducha obraz. Poza tym powiązaniem misteriów wiary, jest u Ojców jeszcze dążność do wyrażania teologii w liturgii.
3. Teologia Ojców była z gruntu duszpasterska. Ojcowie Kościoła z reguły byli biskupami, dlatego ich teologia odpowiadała na konkretne problemy Kościoła.
4. Teologia Ojców jest ściśle powiązana z duchowością.

Znaczenie Ojców było i jest tak wielkie, że Sobór Trydencki stwierdził:

„Niech nikt […] nie komentuje Pisma Świętego wbrew powszechnej zgodzie Ojców (consesnus Patrum)”[2].

A zatem, jeśli Ojcowie posiadali wspólne i zgodnie wyrobione zdanie na temat interpretacji jakiegoś fragmentu Pisma Świętego, to nie powinno się interpretować go inaczej.

Mateusz Przanowski OP