„Innocenty III”

Sobór Laterański IV został zwołany przez papieża Innocentego III (1160/61-1216) bullą Vineam Domini Sabaoth, wystawioną 19 kwietnia 1213 r. Innocenty już od początku swojego pontyfikatu zamierzał zwołać Sobór powszechny, ale swój zamiar mógł zrealizować dopiero pod koniec pontyfikatu. Głównymi celami jego zwołania były reforma Kościoła i przygotowanie nowej wyprawy krzyżowej, wobec fiaska niesławnej IV krucjaty (1204 r.). Papieżowi zależało na dobrym przygotowaniu soboru i licznej reprezentacji biskupów oraz przedstawicieli zakonów i kapituł, dlatego czas zebrania się Soboru ustalił dopiero na koniec października 1215 r. Ostatecznie pierwsza sesja rozpoczęła się 11 listopada (niedawno obchodziliśmy zatem jej osiemsetną rocznicę). Do Rzymu przybyło 71 patriarchów i metropolitów, 412 biskupów oraz ok. 900 przełożonych zakonnych, a także reprezentanci kapituł i przedstawiciele władz świeckich.

Sobór uchwalił 70 kanonów. Do najważniejszych uchwał soboru należą:

Postanowienia doktrynalne:

• sformułowanie wyznania wiary, w którym po raz pierwszy zostały wprost umieszczone dogmaty o stworzeniu świata z niczego i o transsubstancjacji;
• potępienie błędu Joachima z Fiore, dotyczącego jedności Trójcy Świętej;
• potępienie herezji katarów i wydanie szczegółowych przepisów dotyczących sposobu postępowania z herezjami.

Postanowienia reformatorskie:

• odnowienie nakazu zwoływania w każdej prowincji corocznego synodu;
• wprowadzenie nakazu zbierania się kapituł opatów z danej prowincji co trzy lata, na wzór cysterski;
• wprowadzenie nakazu, dla wszystkich wiernych obojga płci, przyjmowania Eucharystii przynajmniej w czasie Paschy i odbywania spowiedzi przynajmniej raz w roku;
• zobowiązanie biskupów do starannego kształcenia kandydatów do kapłaństwa i sformułowanie kryteriów badania przydatności kandydatów na urzędy kościelne;
• zobowiązanie biskupów do ustanowienia w kościołach katedralnych i zakonnych kaznodziejów, którzy będą im pomagać w głoszeniu i innych formach duszpasterstwa;
• ograniczenie zakazu zawierania małżeństw do czwartego stopnia pokrewieństwa i powinowactwa, zakaz zawierania małżeństw potajemnych, wprowadzenie obowiązku zapowiedzi przedślubnych;
• uregulowanie kultu relikwii;
• wprowadzenie szeregu przepisów dyscyplinarnych regulujących życie kleru.

W ramach przygotowań do kolejnej krucjaty uchwalano też trzyletnią daninę na jej rzecz, obowiązującą wszystkich członków kleru, zobowiązano kaznodziejów do propagowania wyprawy krzyżowej, zakazano na cztery lata handlu z krajami muzułmańskimi i potwierdzono przywileje uczestników wypraw.

Adam Czepielik