Sprawiedliwość Boża w listach Pawłowych (Corpus Paulinum) „od wiary wychodzi i ku wierze prowadzi” (Rz 1,17), a znajduje swoje najpełniejsze objawienie w dobrej nowinie o życiu i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa.

Sprawiedliwość, wierność, wiara

To w sprawiedliwości Bożej ma swoje źródło sprawiedliwość człowieka. Stwierdzenie, że „sprawiedliwy z wiary żyć będzie” (Rz 1,17) nawiązuje do Starego Testamentu („sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności”, Ha 2,4) i ukazuje wierność czy też wiarę człowieka jako odpowiedź na wierność Boga, który broni i usprawiedliwia swój lud[1].

Przykładem takiego sprawiedliwego jest Abraham, który uwierzył w to, że Bóg jest Bogiem wiernym, dotrzymującym złożonych obietnic, i „zostało mu to poczytane za sprawiedliwość” (Rz 4,3). Podczas gdy Adam przez swoją niewierność i nieposłuszeństwo oddał się w niewolę grzechu, Abraham przez swoją wiarę i posłuszeństwo Bogu zyskał usprawiedliwienie. Również Abel dzięki wierze „złożył Bogu ofiarę cenniejszą od Kaina, za co otrzymał świadectwo, iż jest sprawiedliwy” (Hbr 11,4). Podobnie każdy człowiek może z Bożej łaski zyskać usprawiedliwienie dzięki wierze. Sprawiedliwość Boża jest w tym ujęciu łaską „ze swej natury eschatologiczną, a nawet apokaliptyczną, lecz rzeczywiście i od zaraz aktualizowaną prawem antycypacji w życiu każdego chrześcijanina”[2].

Sprawiedliwość i Prawo

Przykład Abrahama, który został usprawiedliwiony na mocy łaski Bożej dzięki wierze, prowadzi św. Pawła do uznania, że Prawo – symbolizowane przez obrzezanie – jest tylko „pieczęcią usprawiedliwienia osiągniętego z wiary” (Rz 4,11). Jest wtórne w stosunku do usprawiedliwienia z wiary, które dostępne jest także poza Izraelem. Słowami: „W tobie będą błogosławione wszystkie narody” Bóg zapowiedział Abrahamowi, że „na podstawie wiary właśnie będzie dawał poganom usprawiedliwienie” (Ga 3,7).

Ofiara Abla Melchizedeka i Abrahama. Mozaika z Rawenny.

Co więcej, pokładanie w Prawie nadziei na usprawiedliwienie wiedzie do zatracenia jego istoty[3]. Prawo zakłada karę (Rz 4,15), a pojęcie sprawiedliwości oddzielone od „wewnętrznej łączności z Bogiem” prowadzi do ustalania na podstawie Prawa, „jaką miarę sprawiedliwości osiągnął dany człowiek”[4]. Ujmowanie sprawiedliwości człowieka w kategoriach Prawa nieuchronnie wiedzie również do zniekształcenia pojęcia sprawiedliwości Bożej.

Św. Paweł sam doświadczył, jak niewystarczające i wypaczające jest jedynie prawnicze podejście do Bożej sprawiedliwości. Był faryzeuszem – bez zarzutu „co do sprawiedliwości legalnej” (Flp 3,6) – i sądził że to pozwala mu być sprawiedliwym w oczach Boga. Spotkanie ze zmartwychwstałym Chrystusem w Damaszku uzmysłowiło mu jednak, że przed Bogiem nikt nie jest sprawiedliwy. Samo wypełnianie Prawa nie może nikogo usprawiedliwić, gdyż Prawo zostało dane człowiekowi właśnie „ze względu na wykroczenia aż do przyjścia Potomka, któremu udzielono obietnicy” (Ga 3,19), i prowadzi do „większej znajomości grzechu” (Rz 3,20). Paweł zrozumiał, że sprawiedliwość pochodząca z Prawa nic nie znaczy w obliczu sprawiedliwości, otrzymanej przez wiarę w Chrystusa (Flp 3,9). Sprawiedliwość i prawdziwa świętość możliwe są tylko dzięki odnowieniu człowieczeństwa w Chrystusie (Ef 4,24).

Św. Paweł doskonale wiedział, że można wypełniać Prawo, a być dalekim od Bożej sprawiedliwości. Dlatego też podkreśla, że „przez wypełnianie Prawa za pomocą uczynków nikt nie osiągnie usprawiedliwienia” (Ga 2,16). Nie odrzuca jednak Prawa – jest ono „wychowawcą, [który miał prowadzić] ku Chrystusowi, abyśmy z wiary uzyskali usprawiedliwienie” (Ga 3,24). Z tego względu przeznaczone jest przede wszystkim „dla postępujących bezprawnie i dla niesfornych” (1Tm 1,9). Prawo, jak wszystkie Pisma natchnione od Boga, jest „pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości – aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu” (2Tm 3,16). Uczynki są podstawą sądu niewierzących i niewiernych. Szatan i jego słudzy „podszywający się pod sprawiedliwość” „skończą według swoich uczynków” (2Kor 11,14-15).

Katarzyna Sonnenberg