Orzeczenia soborów powszechnych są dla nas uprzywilejowanymi pomnikami Tradycji, ponieważ na nich kolegialnie podejmuje się najistotniejsze decyzji dotyczące wiary, moralności i dyscypliny Kościoła.
„Sobór Nicejski”
Opis pierwszego soboru jest zawarty już w Nowym Testamencie (Dz 15, 1-35). Choć pierwszym z Apostołów jest Piotr, to jednak ujawnia się w tym fragmencie przeświadczenie, że Apostołowie podejmują decyzję jako „kolegium”. Najpierw przemawiał więc Piotr, a po Nim Jakub, wreszcie „Apostołowie, i starsi wraz z całym Kościołem postanowili” (Dz 15,22). To zgromadzenie w Jerozolimie nazywa się niekiedy „Soborem Jerozolimskim”, ponieważ jest bardzo wyraźnym przykładem kolegialnego podejmowania decyzji, która jest charakterystyczna dla chrześcijańskiego rozumienia soborów.
Na początku sobory powszechne zwoływał cesarz, także na prośbę papieża. Aż do Soboru Nicejskiego (325) nie odbywały się sobory powszechne, jednak gromadziły się niesłychanie ważne synody lokalnych Kościołów, które w znaczący sposób przyczyniły się do świadomości, że kolegialne podejmowanie decyzji jest bardzo istotne dla życia Kościoła. Od zawsze uważano, że akta soboru powinny być zatwierdzone przez papieża, od IX w. zaczyna zaś w Kościele zachodnim dojrzewać świadomość, że sobór można nazywać „powszechnym”, jeśli zwołał go papież i gdy obraduje on pod jego przewodnictwem, lub pod przewodnictwem jego legatów.
Do XVI wieku uważano za powszechne tylko te sobory, na których – obok przedstawicieli Kościoła Rzymu – byli obecni przedstawiciele czterech wielkich Kościołów wschodnich: Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy. Takich soborów było w sumie osiem: siedem starożytnych i Sobór Florencki (1439). W XVI w. kardynał Robert Bellarmin wysunął tezę, że wszystkie sobory zatwierdzone przez papieża można uważać za powszechne – szczególnie chodziło tu o udowodnienie powszechności Soboru Trydenckiego. Właśnie pod wpływem teologii kardynała Bellarmina Kościół katolicki uznaje dwadzieścia jeden soborów powszechnych:
- Nicejski (325)
- Konstantynopolski I (381)
- Efeski (431)
- Chalcedoński (451)
- Konstantynopolski II (553)
- Konstantynopolski III (680)
- Nicejski II (787)
- Konstantynopolski IV (869 – 870)[1]
- Laterański I (1123)
- Laterański II (1139)
- Laterański III (1179)
- Laterański IV (1215)
- Lioński I (1245)
- Lioński II (1274)
- W Vienne (1311-1312)
- W Konstancji (1414-1418)
- Florencki (1439-1445)
- Laterański V (1512-1517)
- Trydencki (1545-1563)
- Watykański I (1869-1870)
- Watykański II (1962-1965)
Nie wszystkie sobory powszechne mają takie samo znaczenie, nie wszystkie należy uznawać za równie doniosłe. Nikt nigdy nie twierdził, że nie ma soborów ważniejszych i mniej ważnych. Pierwsze siedem soborów z pierwszych wieków posiada szczególny status. Uchwalone na nich dokumenty są podstawą naszej wiary. Ogromnie ważne były też: Sobór Laterński IV, Sobór Trydencki i Sobór Watykański I i Sobór Watykański II.
Mateusz Przanowski OP
