Domenico Ghirlandaio, „Stary mężczyzna z wnukiem”

Polskie słowo „tradycja” pochodzi od łacińskiego traditio i czasownika: trado, tradere, didi, ditum. Czasownik ten jest bardzo bogaty w znaczenia, z których każde podaje nam ważną informację na temat samego pojęcia tradycji. Oto najważniejsze z tych znaczeń:

1. Przekazać. Tradycja to proces przekazu.

2. Powierzyć. Tradycja to jakaś treść, która jest powierzana. Polskie „powierzyć” zawiera też w sobie sugestię, że to, co przekazane powinno być traktowane z szacunkiem.

3. Nauczać. Tradycja jest pouczająca. Zawiera w sobie prawdy, których przyjęcie prowadzi do uzyskania wiedzy i mądrości.

4. Polecić, zalecić. Tradycja zobowiązuje. Tradycja nie jest tylko niezobowiązującym przekazem, ale zawiera w sobie jakieś imperatywy.

11.1. Fenomen tradycji.

Zwróćmy uwagę na kilka cech tradycji, niekoniecznie związanych z jej teologicznym rozumieniem:

1. Tradycja porządkuje. Przekazuje w mniej lub bardziej uporządkowanej formie wiedzę i doświadczenie wielu ludzi. Choć nie zawsze tak czyni, to jednak niekiedy porządkuje je według jakiejś istotnej hierarchii wartości.

2. Tradycja przyczynia się do przetrwania kultury i zasad postępowania, które – gdyby nie właściwy tradycji proces przekazu – niechybnie zniknęłyby z ludzkiej historii. Tradycja nadaje więc kulturze i zasadom postępowania względną stałość.

3. Tradycja jest żywą pamięcią, która daje poczucie tożsamości. To poczucie nie jest kształtowane jedynie przez to, że wielu ludzi w tym samym czasie podobnie się zachowuje i ma podobne poglądy, ale również przez to, że tradycja daje poczucie tożsamości wykraczające poza „tu i teraz”. Tradycja jest bowiem łącznikiem z tym, co przeszłe.

4. Tradycja nie tylko ogląda się za siebie, ale również wypatruje przyszłości. Żywa tradycja jest zawsze „wychylona” ku przyszłości, na tej samej zasadzie, na której nauka historii pomaga przewidywać przyszłe zdarzenia.

5. Tradycja coś przekazuje, ale także wzbogaca. W pojęcie tradycji jest więc wpisany nieustanny rozwój. Jeżeli tradycja się nie rozwija, a więc ustaje proces jej wzbogacania, to zamienia się w coś sztywnego i skostniałego.

6. Jest oczywiste, że tradycja, by zaistnieć, koniecznie potrzebuje wspólnoty.

7. Tradycja, obok elementów dobrych, może także zawierać truciznę. Z natury więc, tradycja musi być oczyszczana.

Mateusz Przanowski OP